Epigenetica is de omstandigheid die bepaalt of genen aan- of uitgezet worden. Epigenetica is als ware het besturingssysteem van de genen. In beeldspraak ter verduidelijking: Waar erfelijkheid het 'pistool' is, is epigenetica de trigger die bepaalt of het pistool wel of niet afgaat.
Als fokkers weten we natuurlijk allemaal hoe belangrijk erfelijkheid is in je fokprogramma. Door ongezonde katten uit te sluiten van de fok, de katten goed te testen, rekening te houden met COI%, slimme combinaties te maken en goed te selecteren, hebben we als fokker invloed op de gezondheid van de kittens die bij ons geboren worden. Maar erfelijkheid en ons fokprogramma is niet het enige wat een rol speelt. Epigenetica speelt ook een hele belangrijke rol in welk kitten overleefd en welke niet. Er zijn diverse omgevingsfactoren die een rol kunnen spelen bij de gezondheid van pasgeboren kittens. Als fokker heb je niet overal invloed op, maar toch zijn er wel dingen die je kunt doen om de overlevingskansen van de kittens te vergroten, beginnend met bewustwording.
De zwangerschap
De moeder geeft de kittens in de buik al informatie over de omstandigheden van de buitenwereld. Dreigt er gevaar, is er voldoende eten, is het koud? De natuur is zo ingenieus dat het de kittens al in de buik goed voorbereid op wat hen straks te wachten staat na de geboorte. Zo hebben de kittens een optimale overlevingskans na de geboorte.
Kou
Zo worden in de natuur de kittens die in een koude omgeving geboren worden al in de buik daarop voorbereid. Zij zullen een dikkere vacht hebben dan kittens die in een warme zomer geboren worden. Ook zorgt de natuur ervoor dat kittens geboren worden in het kittenseizoen waarbij de overlevingskansen zo groot mogelijk zijn, doorgaans van maart tot en met oktober, afhankelijk van de geografische locatie.
Natuurlijk is dit anders wanneer zwangere poezen in een goed verwarmd huis voornamelijk binnen wonen. Het circadiaans ritme van de natuur in onze catteries is verstoord door kunstmatig licht en centrale verwarming, waardoor poezen ook onze winters als veilig genoeg beschouwen om kittens te krijgen. Zo weten we als fokkers ook dat het suppleren van melatonine de krolsheden van de poes kan tegengaan. In feite simuleren we hiermee een winterperiode, waarbij het melatonine niveau stijgt door het al vroeg op de dag ontbreken van daglicht.
Stress
Wanneer de moeder veel stresshormonen produceert tijdens de zwangerschap, dan worden haar kittens al in de buik voorbereid op een wereld vol gevaar. De stresshormonen komen ook bij de foetussen in de buik terecht, die de receptoren voor stresshormonen goed ontwikkelen in de cellen. Hierdoor hebben de kittens ook grotere kans om alert te zijn voor gevaar en dreiging en hierop te kunnen anticiperen door het bijvoorbeeld uit de weg te gaan. Een stressvolle zwangerschap van de moeder geeft ook een grotere kans op kittens die gevoelig zijn voor stress.
Schaarste
Wanneer de moederpoes continue honger ervaart tijdens de zwangerschap, worden de kittens voorbereid op een wereld met schaarste. De lichamen van de kittens passen zich hierop aan, zodat ze zo efficient mogelijk omgaan met het eten wat ze binnenkrijgen. Deze kittens hebben dan ook een grotere kans om dik te worden, wanneer ze plots terecht komen in een wereld met een overvloed aan eten. Dit zie je bijvoorbeeld bij zwerfkatten waarbij de kittens geadopteerd worden in een goed thuis. Maar je ziet het ook bij hele grote nesten waarbij de kittens letterlijk moeten vechten om genoeg melk binnen te krijgen.
Optimale omstandigheden voor een succesvolle zwangerschap
Wat kun je als fokker doen om de omstandigheden te optimaliseren voor de aanstaande moederpoes? Niet overal hebben we invloed op, maar er zijn zeker belangrijke maatregelen die we als fokker kunnen treffen om de omstandigheden te optimaliseren om zo een zwangerschap en bevalling succesvol te laten verlopen.
Zorg dat je poes gezond en in goede conditie is wanneer je haar laat dekken. Uiteraard geldt dat ook voor de dekkater.
Zorg voor een stressvrije omgeving. Wanneer ze een paar katten niet om haar heen duldt of er stress van krijgt, hou haar dan zoveel mogelijk apart tijdens de zwangerschap, of samen met de kat(ten) waar ze goed bevriend mee is.
Zelf heb ik een keer meegemaakt dat een van mijn poezen een hele stressvolle zwangerschap heeft ervaren door spanning in huis van vechtende katten waar zij een enkele keer ook bij betrokken was. Het resultaat was dat er meerdere lege vruchtzakjes en een mini placenta zijn geboren van geresorbeerde of niet ontwikkelde foetussen. Gelukkig zijn er ook twee gezonde kittens ter wereld gekomen. Er was ook een nakomertje 20 uur later welke al in de buik overleden was, en welke ze door vermoeidheid/weeënzwakte niet zelfstandig eruit kreeg (pas na oxytocine injectie).
Luister goed naar wat je poes nodig heeft. Elke poes is anders en heeft andere behoeften. Wanneer je merkt dat ze onrustig is of niet lekker in haar vel zit, zonder dat er een medische oorzaak aan ten grondslag ligt, probeer dan te kijken wat ze nodig heeft. Dit kan een rustig plekje zijn, meer aandacht, meer eten of iets anders.
Geef haar veel aandacht en knuffels. De zwangerschap is een periode waarin jullie band enorm kan verdiepen en versterken. De poes zal jou dan ook vertrouwen om te helpen bij de bevalling indien noodzakelijk, wat levensreddend kan zijn.
Zorg ervoor dat je thuis bent vanaf dag 60 van de zwangerschap en dat je aanwezig bent bij de bevalling. De poes doet als het goed is alles zelf, maar soms is interventie nodig en levensreddend. Ook na de bevalling adviseer ik om zeker de eerste week de kittens niet alleen te laten en ook 's nachts in dezelfde ruimte te slapen. Wanneer er iets aan de hand is, dan kan de situatie enorm snel verslechteren, zowel met een kitten als de moederpoes. Het is belangrijk om ze continue te monitoren. De eerste tien dagen zijn de kleintjes en de moederpoes erg kwetsbaar.
Zorg er ook voor dat je goed voorbereid bent op de bevalling. Het is belangrijk dat je alles in huis hebt om snel te kunnen handelen bij diverse scenario's. Wat ook belangrijk is dat je voldoende kennis hebt hoe te handelen in bepaalde situaties. Volg een cursus kittens flessen vooraf, lees je in, bekijk video's en praat met veel fokkers over hun ervaring. Jouw kennis en kunde kan levensreddend zijn. Zorg er ook voor dat je vooraf hulplijnen geregeld hebt, zoals je dierenarts, het nummer van de spoeddierenarts, je mentor en eventueel bevriende fokkers of familieleden die kunnen helpen bij nood.
Zorg dat je de bloedgroep weet van beide ouders. Wanneer de aanstaande moederpoes bloedgroep B heeft, is het essentieel om dit te weten voordat ze bevalt, in verband met kitten sterfte vanwege een mogelijke mismatch met de bloedgroep van de kittens en de moeder. Wanneer de moederpoes bloedgroep B (b/b) heeft en de kater bloedgroep A (N/N), dan mogen de kittens de eerste 18 uur niet bij de moeder drinken om sterfte te voorkomen. De biest is voor deze kittens dodelijk omdat het antistoffen bevat tegen hun eigen bloedgroep.
Voorkomen van geboortedefecten
Soms worden kittens geboren met een afwijking, denk aan flatchest, open gehemelte of navelbreuk. Volgens een studie naar diverse kattenrassen uit 1978 werden 6,8% van alle 3.468 kittens geboren met een geboortedefect (5). Een recentere studie in de UK uit 2005 spreekt van 14,9% van de kittens die een geboortedefect hebben (6). Bij een studie onder zwerfkittens bleek bij autopsie dat 40% van de jong overleden kittens een geboortedefect had. Wat impliceert dat infectieziekten en leefomstandigheden een grote rol kunnen spelen.
Dezelfde studie geeft aan dat aangeboren afwijkingen kunnen voortkomen uit verschillende factoren. Sommige ontstaan onvoorspelbaar zonder een identificeerbare oorzaak, terwijl andere zich manifesteren als zichtbare kenmerken van genetische aandoeningen of het gevolg zijn van blootstelling van de moeder aan schadelijke stoffen tijdens de zwangerschap. Bepaalde geneesmiddelen met teratogeen potentieel, waaronder griseofulvine, corticosteroïden en metronidazol, kunnen het risico op aangeboren afwijkingen vergroten. Bovendien kunnen maternale factoren zoals ondervoeding, bijdragen aan deze afwijkingen, naast maternale ziekten zoals FIP, panleukopenie (kattenziekte) en toxoplasmose. Megaoesofagus (verwijde slokdarm) kan bijvoorbeeld in verband worden gebracht met infectieuze oorzaken, zoals virale infecties en toxoplasmose. Bovendien worden aandoeningen zoals hydranencefalie (waterhoofd) en cerebellaire hypoplasie geassocieerd met panleukopenie als gevolg van natuurlijke infectie of vaccinatie met een gemodificeerd levend virusvaccin.
Zelf heb ik in een paar van mijn nesten enkele kittens gehad met geboortedefecten, vermoedelijk vanwege een bacteriële infectie die via de kater mijn poezen besmette. Na een antibiotica kuur, verandering van voer en suppleren van foliumzuur tijdens de zwangerschap heb ik dit tot nu toe gelukkig niet meer meegemaakt.
Omdat omgevingsfactoren en omstandigheden (epigenetica) een grote rol kan spelen, is dat tevens iets waar we als fokker onze invloed kunnen uitoefenen. Zo kunnen we de volgende maatregelen treffen om geboortedefecten te voorkomen:
Zorg voor voldoende eten en van premium kwaliteit. Zwangere poezen eten veel meer en hebben meer nodig dan normaal. Denk ook aan voldoende foliumzuur en taurine. Sommige merken hebben speciaal voer voor zwangere poezen, verrijkt met foliumzuur. Wanneer je dat niet geeft, zorg dan dat je foliumzuur erbij suppleert. Net als bij mensen voorkomt foliumzuur de kans op kittens met een open ruggetje, open gehemelte en andere sluitingsdefecten.
Gebruik geen medicijnen voor de moederpoes als het niet dringend noodzakelijk is. Vaccineren, preventief ontwormen of ontvlooien zou ik persoonlijk nooit doen tijdens de zwangerschap, maar minimaal 3 weken voor de dekking (indien nodig).
Gebruik geen giftige schoonmaakmiddelen, zoals Dettol. Denk ook aan onkruidverdelgers, groene aanslag reinigers voor in de tuin, deze middelen zijn erg giftig voor katten en ongeboren kittens. Maar denk ook aan luchtverfrissers, geurkaarsen/stokjes en bepaalde etherische oliën of wierook. Ook sigarettenrook kan zorgen voor aanlegfouten bij de kittens.
Zorg dat de infectiedruk in je cattery laag is. De beste en tevens moeilijkste manier is door het aantal katten in huis tot een kleine groep te beperken. Hoe meer katten in huis, hoe groter de infectiedruk. Wanneer je meer dan 5 katten hebt, kun je de infectiedruk in huis verlagen door de groep op te splitsen in meerdere kleine groepen die samenleven. De tweede maatregel die je kan nemen is door geen twee of meer nesten tegelijk te plannen. De grote hoeveelheid aan kittens verhogen de infectiedruk in de groep enorm, waardoor kittens kwetsbaarder zijn en wanneer ze iets oppikken kan dit razendsnel verspreid worden in je hele groep. Niesziekte en andere virussen, of parasieten en schimmels floreren in een cattery met hoge infectiedruk en zijn veel lastiger om onder controle te krijgen.
Zorg voor een schoon huis en goede kattenbak hygiene. Denk ook aan hygiene protocollen voor bezoek, zoals schoenen uitdoen en handen wassen of helemaal vermijden van bezoek om de kans te verkleinen dat je zwangere poes een infectie krijgt waarbij je weet dat behandelen schadelijk kan zijn voor de kittens.
Bezoek geen shows tijdens deze periode, tenzij je uiterst voorzichtig te werk gaat en strikte hygiene maatregelen neemt. Denk aan quarantaine periode voor de geshowde katten bij thuiskomst en zelf wisselen van kleding en douchen bij thuiskomst.
Is er een kitten met geboortedefect welke komt te overlijden? Overweeg dan om autopsie te laten doen van het kitten. Als het kitten leeft en verder gezond is kun je ook de placenta laten onderzoeken om te kijken of je te maken hebt met een bacteriële of virale infectie. Zo kom je mogelijk achter de oorzaak waardoor je het ook kan behandelen en voorkomen naar de toekomst.
Observaties bij de bevalling
Hoe de bevalling en de geboren kittens informatie geven over hun kansen voor een goede start.
De bevalling
Bij een soepele bevalling worden de kittens vrij snel achter elkaar geboren. Hoeveel tijd zit er tussen twee kittens? Een interval van 30 minuten is gemiddeld. Wanneer er meer tijd verstrijkt voordat het volgende kitten geboren wordt, is er een groter risico op overlijden van dat kitten. Bij de studie die gedaan is bij pups, bleek dat de overlevingskansen aanzienlijk lager zijn als er twee uur zijn verstreken na de geboorte van de vorige pup. In een andere studie bij Maine Coons (7) werd een totale interval van 6 uur geconstateerd tussen de geboorte van het eerste en het laatste kitten bij 99,3% van de 52 gemonitorde bevallingen. Van alle geboren kittens waren 12,5% doodgeboren. Een andere studie geeft aan dat bij 13% van de geboren nestjes Maine Coons, minimaal 1 doodgeboren kitten bij zat.
Zelf heb ik drie keer een bevalling van een poes meegemaakt waarbij het laatste kitten langer dan twee uur op zich liet wachten. Bij een poes werd het 10e kitten 4 uur na nr. 9 geboren, en het was doodgeboren. Bij een andere poes was het derde kitten 20 uur later geboren en helaas al overleden in de buik. Bij weer een andere poes haar eerste nestje was het laatste kitten ongeveer 4 uur later geboren en hij mankeerde gelukkig niks.
Als fokker heb je invloed om de omstandigheden van de bevalling zo optimaal mogelijk te maken. Het belangrijkste is dat moeder zich veilig voelt tijdens haar bevalling (maar ook tijdens de zwangerschap). Het is fijn als zij haar plek om te werpen heeft goedgekeurd. Als fokker zorg je ervoor dat deze al ruim voordat de bevalling begint klaarstaat, zodat dit haar rust geeft.
Bevallen in het donker
Er zijn ook aanwijzingen dat licht invloed heeft op de duur van de bevalling. De aanwezigheid van licht kan invloed hebben op de kracht en frequentie van de weeën bij mens en zoogdier. Zo kun je in onderstaande grafiek zien dat wanneer het licht aan gaat, de frequentie van het aantal weeën bij een vrouw per uur afneemt. Een bevalling kan langer duren en stagneren door de aanwezigheid van (kunst)licht. Carol Beuchat is bezig met een onderzoek bij honden hoe het werpen in het donker de kans op een succesvolle bevalling vergroot (3). Zij werkt momenteel aan een protocol voor hondenfokkers. De aanbevelingen zijn om de ruimte pikdonker te maken en te monitoren via een camera. Zelfs het licht van een mobiele telefoon kan storend werken. Mogelijk dat rood licht een oplossing biedt zodat we als fokkers wel beter kunnen meekijken en helpen, zonder dat dit de bevalling vertraagd of verstoord.
Keizersnede
Wanneer je poes onverhoopt een keizersnede nodig heeft, is dat niet zonder risico's. Uit een (kleine) studie (8) blijkt dat kittens die geboren worden via een keizersnede minder overlevingskans hebben dan kittens die via natuurlijke wijze worden geboren. De kittens die met een keizersnede geboren worden waren verminderd vitaal en hadden vaak extra support of medisch handelen nodig om hun overlevingskansen te vergroten. Uit de studie blijkt dat kittens geboren via keizersnede significant lagere Apgar scores hadden. Deze kittens hadden hogere bloedsuiker waarden, lagere zuurstofsaturatie, verminderde reflexen en een lagere ademhalingsfrequentie. In de studie van 32 geboren kittens, waarvan 13 via keizersnede geboren werden, overleed 12,5% (4 kittens) van de kittens geboren via keizersnede, ten op zichte van 5% (1 kitten) van de kittens welke op een natuurlijke manier geboren werden.
Zelf heb ik op dit moment van schrijven eenmaal een keizersnede meegemaakt. Een van de acht geboren kittens overleed binnen een paar uur op de IC doordat de ademhaling niet goed op gang kwam. De IC waar mijn poes lag had weinig kunde en ervaring hoe om te gaan met kittens die via een keizersnede geboren waren, en hoe die extra zorg te bieden. Lees in de studie bij bron 8 meer over wat een dierenarts of jijzelf in deze situatie kan doen.
Een ander nadeel van een keizersnede is dat de moederpoes na de operatie van slag kan zijn, pijn kan hebben en zich niet veilig kan voelen. Dit kan zich uiten in slepen met de kittens. Het kan ook even duren voordat ze beseft dat de kittens van haar zijn en ze ervoor wilt zorgen. Soms kan de pijn zo groot zijn dat ze de kittens helemaal aan hun lot overlaat. Zorg voor (beperkte en korte) pijnmedicatie na de bevalling. Kortom, het kan veel stress teweeg brengen, waardoor de kittens kwetsbaarder zijn. Uiteraard is een keizersnede niet altijd te voorkomen en kan dit een levensreddende ingreep zijn voor de kittens en moederpoes. Als fokker helpt het om goed voorbereid te zijn op deze situaties en om je hoofd koel te houden.
Pasgeboren kittens
Hoe gedraagt het kitten zich vlak na de geboorte? Is het levendig en actief op zoek naar een tepel, of ligt het stil? Hoe is de kleur van het kitten, is het slijmvlies mooi roze? Zijn de voetzooltjes goed doorbloed? Ademt het kitten normaal? Schreeuwt het kitten na de bevalling (luchtwegen zijn vrij)? Kan het zelfstandig drinken aan de tepel? Heeft het normale pootjes qua vorm en dikte? Ook kun je het kitten controleren op aanlegfouten door te kijken of het gehemelte gesloten is, of de navel er normaal uit ziet (geen uitstulping), of het geen knikstaart heeft en of de borstkas normaal gevormd is.
Er is een methode waarbij je de pasgeboren kittens test op diverse onderdelen, direct na de geboorte en een uur na de geboorte, waarbij je de onderdelen een score geeft. Dit wordt de Apgar score genoemd, en deze helpt om kwetsbare kittens te identificeren, zodat je daar alert op bent en sneller kan ingrijpen. Deze methode wordt zowel bij puppies als kittens toegepast. Zie bron 8 voor wie daar meer over wilt lezen.
Geboortegewicht
Wat is het geboortegewicht? Een kitten met een veel lager geboortegewicht heeft een minder grote overlevingskans dan nestgenootjes die zwaarder zijn. Alhoewel een heel zwaar kitten weer een hoger risico loopt om doodgeboren te worden, vanwege het langer duren van de bevalling van een zwaarder kitten, waardoor het kan stikken voordat het geboren wordt.
In de onderstaande grafiek (9) kun je zien dat Maine Coon kittens met een geboortegewicht lager dan 75 gram (categorie a - heel licht geboortegewicht) 50% kans heeft om de eerste 8 weken te overleven. Maine Coon kittens met een geboortegewicht onder de 81 gram (categorie b - laag geboortegewicht heeft 83,5% kans om de eerste 8 weken te overleven. Kittens met een normaal geboortegewicht (categorie c - normaal geboortegewicht) hebben een overlevingskans van 95,5% voor de eerste 8 weken. Dit zijn kittens die zwaarder zijn dan 81 gram en een gemiddeld geboortegewicht van 119 gram hebben.
Zelf heb ik 4 kittens gehad die geboren zijn in categorie a, welke alle vier hebben overleefd zonder dat ingrijpen nodig was. Ook geldt dat voor 1 kitten in categorie b. Eenmaal heb ik een prematuur nestje gehad van 8 kittens met een geboortegewicht tussen 72 en 80 gram. Zij waren op dag 55 van de zwangerschap nog niet genoeg ontwikkeld om levensvatbaar te zijn en hebben het niet overleefd.
Weeg de kittens de eerste week tweemaal per dag, totdat ze allemaal goed aankomen, waarna je ze eenmaal per dag weegt. Bij flessenkittens of kwetsbare kittens is het soms nodig om ze nog vaker te wegen om zo te controleren of ze zijn aangekomen na een voeding. Zoek daarbij een balans tussen noodzaak en rust. Hun gewicht is een belangrijke indicatie van hun gezondheid en geeft je een signaal of er iets speelt. Aan het gewicht kun je vaak als eerste merken dat er iets niet helemaal goed gaat. Na de geboorte is het normaal dat de kittens de eerste dag een paar gram afvallen. Het aanpassen aan de nieuwe omgeving en melk vinden en drinken kost de eerste dag vaak meer energie dan dat het binnenkrijgt. Soms duurt het ook een paar dagen voordat een kitten echt de groei te pakken heeft. Uit onderzoek bij puppies blijkt dat wanneer een pup op dag vier nog steeds niet boven het geboortegewicht is uitgestegen, deze een kleine overlevingskans heeft (2).
Hoe is de kleur, vorm en structuur van de placenta? Zijn er net zoveel placenta's geboren als kittens? De placenta zorgt voor de toevoer van zuurstof aan het kitten tijdens de bevalling. Een placenta die niet goed doorbloed is en afwijkend van kleur (blauw) kan wijzen op een zuurstoftekort tijdens de bevalling van het kitten. Ook kan een placenta informatie geven over eventuele infectieziekten die spelen. Je kan een placenta daarop laten onderzoeken.
Het antwoord op de bovenstaande vragen geeft een indruk of het kitten gezond is en een goede kans heeft om te overleven. Als fokker is het goed om deze zaken te noteren zodat je bij opvallendheden deze kittens extra in de gaten kan houden. Door alert en observerend te zijn kun je eerder ingrijpen en zo de overlevingskansen van de kwetsbare kittens vergroten.
Biest (colostrum)
Het meest cruciale ingredient voor een goede start van het leven is de biest. De eerste moedermelk. Hierin zitten antistoffen die het immuunsysteem van het kitten voorbereid op wapening tegen ziektes. Het is de "vaccinatie" van moeder natuur wat van moeder op kind wordt doorgegeven. Alles wat de moederpoes heeft overwonnen in haar leven aan ziektes, virussen, daar worden antistoffen van doorgegeven aan het kitten via de biest. De moeder produceert deze stof alleen de eerste 12 – 16 uur na de bevalling. Haar kittens hebben dus maar een beperkte tijd om het te drinken.
Probeer er als fokker voor te zorgen dat alle kittens de biest binnenkrijgen. Je kan dit doen door te controleren of alle tepels melk geven, en door te observeren of alle kittens goed aangelegd zijn. Desnoods kun je er ook voor kiezen om wat biest af te kolven bij de moederpoes, zodat je dit kan geven aan kwetsbare kittens, die niet genoeg kracht hebben om zelf te drinken. Ook kun je bij grotere nesten de diksten even weghouden van de tepels om zo de kwetsbare kittens de kans te geven de biest binnen te krijgen. Kittens die geen of onvoldoende biest hebben binnengekregen, groeien mogelijk minder goed in de dagen na de geboorte. Daarnaast kunnen deze kittens in hun latere leven kwetsbaarder zijn voor ziektes en allergieën.
Moeder die sleept met de kittens
Een moeder die met haar kittens sleept voelt zich niet veilig. Het kan zijn dat ze de plek niet veilig genoeg vindt. Geef haar een beschutte, rustige en donkere plek. De meeste poezen vinden het fijn als er geen andere poezen in dezelfde ruimte zijn, maar willen wel dat jij er continue bij bent. Maar dit is ook afhankelijk van jullie vertrouwensband en haar karakter. Sommige poezen willen juist hun liefste poezenvriendinnetje erbij. De poes geeft aan wanneer ze stress heeft, leer goed te observeren en naar haar signalen te luisteren om te kijken wat ze nodig heeft.
Het kan ook zijn dat de moederpoes jou als bedreiging ziet. Bijvoorbeeld wanneer je de kittens teveel oppakt of aanraakt. Laat de kittens zoveel mogelijk met rust en pak ze alleen kort op om te wegen of om in te grijpen wanneer nodig. Het flessen van de kittens in het bijzijn van de moederpoes kan haar ook veel stress geven, waardoor ze de kittens uit jouw buurt wil houden en ze continue voor jou verstopt. Hou in dat geval de moederpoes even apart wanneer je ze moet flessen en zorg dat ze het geluid van de piepende kittens niet kan horen.
Tot slot kan er ook een medisch probleem de oorzaak zijn van post-natale stress bij de moeder. Denk aan baarmoederinfecties van achtergebleven weefsel. Maar ook melkklierontstekingen kunnen de kop opsteken na de bevalling en zorgen voor veel pijn en ongemak bij de moeder. Controleer de melkpakketten dagelijks op harde schijven.
Observeer de moederpoes goed en probeer erachter te komen wat ze nodig heeft. Een tevreden moeder = tevreden kittens en andersom.
Hopelijk geeft dit artikel je als fokker wat meer houvast en tips die je kunt toepassen. Liefhebbers die meelezen krijgen wellicht zo ook meer inzicht dat fokken meer is dan "poes + kater = kittens" en dat niks vanzelfsprekend is, er kan veel misgaan. Er is heel wat kennis en kunde nodig voor de vele mogelijke scenario's waar je mee te maken krijgt. Je bent nooit uitgeleerd. Jouw kennis en handelen kan het verschil maken tussen leven en dood. Ik adviseer dan ook iedereen om nooit aan een nestje te beginnen zonder een goede mentor en voorbereiding.
Bronnen:
Opleiding de Evocircadian code, gevolgd in 2013. Docent Leo van der Zijde, en tevens auteur van de bijbehorende boeken De Evocircadian Code deel 1, 2 en 3.
We can prevent neonatal puppy mortality Carol Beuchat PhD (2023)
Using light to regulate uterine contractions. Olcese J, (2015)
Congenital Defects of Kittens Little (2005)
A questionnaire-based study of gestation, parturition and neonatal mortality in pedigree breeding cats in the UK. Sparkes et al (2005)
Obstetric and newborn parameters in the Maine Coon cats. Socha et al (2019)
Topics in the routine assessment of newborn kitten vitality: Apgar score, reflexes and complementary assessments Yukari Hibaru et al (2022)
Association between Birth Weight and Mortality over the Two First Months after Birth in Feline Species: Definition of Breed-Specific Thresholds. Mugnier et al (2023)
Mortality in Stray Kittens under Eight Weeks Old: Focusing on Congenital Malformations Contreras et al (2024)