Wat is inteelt?
Inteelt ontstaat wanneer familieleden of nauw verwante individuën met elkaar worden verpaard. Bijvoorbeeld halfbroer en halfzus, vader en dochter, nicht en neef of grootmoeder en kleinzoon. We spreken over inteelt wanneer er binnen de laatste 4 generaties dubbele voorouders te vinden zijn.
Soms passen fokkers inteelt bewust toe. Inteelt is namelijk de eenvoudigste weg om bepaalde eigenschappen van de ouderdieren door te geven aan het nageslacht en daarmee "vast te leggen". Tegelijkertijd kan het ook de slechte eigenschappen vergroten of verborgen schadelijke recessieve genen de kans geven om tot uiting te komen. Hierdoor kunnen genetische ziektes en gebreken plotseling aan het licht komen. Met inteelt verparingen neem je dus een groot risico.
Elk gen bestaat uit twee allelen, één van de vader en één van de moeder. Door inteelt toe te passen wordt de homozygositeit vergroot: dat houdt in dat de kans groter is dat het nageslacht per gen twee exacte dezelfde allelen krijgt van de ouders. Hierdoor leidt inteelt tot een vernauwing van de genenpool (lagere genetische diversiteit).
Wat is lijnteelt?
Bij lijnteelt wordt er een verparing gedaan met katten die verwant zijn, maar niet in de eerste graad. Bij lijnteelt ligt de verwantschap een stuk verder weg dan bij inteelt. Lijnteelt combinaties delen bijvoorbeeld dezelfde voorouders van 4 of 5 generaties geleden. De fokker past in dit geval geen directe inteelt toe, maar krijgt toch nageslacht met een hoger inteeltpercentage dan de ouders. Lijnteelt is een afgezwakte vorm van inteelt, welke binnen de fokwereld veel wordt toegepast. Ook lijnteelt leidt tot een lagere genetische diversiteit, maar met een kleinere stap dan bij een inteelt verparing.
Inteelt coëfficiënt
De inteelt coëfficiënt (verder aangeduid als inteelt %) berekent de waarschijnlijkheid dat 2 allelen hetzelfde kunnen zijn (homozygoot) door de verwantschap in de voorouders te calculeren.
Voorbeelden van een inteelt coëfficiënt zijn:
Verparing tussen broer en zus: geeft een verhoging van het inteelt % van het nageslacht met 25%
Verparing tussen ouder en kind: verhoging van 25%
Verparing tussen halfbroer en halfzus: verhoging van 12.5%
Verparing tussen grootouder en kleinkind: verhoging van 12.5%
Verparing tussen neef en nicht: verhoging van 6,25%
Het inteelt % is een kansberekening van de homozyositeit van de genen. De berekening gaat uit van het gemiddelde. Om de totale verwantschap te berekenen van de ouders, is het noodzakelijk om de hele lijn hierin mee te nemen tot aan de Foundation katten waar de lijn mee is begonnen. Je kunt dan de totale inteelt berekenen van de kat waarin alle bekende voorouders zijn meegenomen. Wil je de feitelijke hetererozygositeit (genetische diversiteit) meten, dan kan je dit doen via een DNA test. Daarbij wordt in het DNA duizenden genen bekeken of deze 2 dezelfde of 2 verschillende allelen hebben. MycatDNA is een lab waar je de genetische diversiteit van je kat kunt laten testen.
Inteelt en gezondheid
Elk individu draagt gemiddeld honderden schadelijke recessieve genen. Dit hoeft helemaal geen problemen te geven, zolang de kat maar 1 kopie erft van een van beide ouders. Wanneer je een kat met directe familie verpaard, is de kans groot dat deze kat dezelfde schadelijke recessieve genen draagt en dat het nageslacht twee kopieen erft, waardoor een probleem zichtbaar kan worden. Een inteelt of lijnteelt verparing kan hierdoor direct gevolgen hebben voor de gezondheid van het nageslacht.
Er zijn veel studies gedaan naar het effect van inteelt op een populatie. Hieruit blijkt dat de belangrijkste risico's en problemen die kunnen ontstaan door inteeltdepressie de volgende zijn:
zwakker immuunsysteem en daardoor verhoogde kans op ziektes en aandoeningen (denk bijvoorbeeld aan FIP, kanker op jonge leeftijd, infecties, allergieen en gebitsproblemen)
problemen met de vruchtbaarheid (lage kwaliteit sperma of niet zwanger kunnen worden)
verlaagde reproductie (kleine nesten)
verminderde levensduur
kleinere overlevingskansen kittens
lager geboortegewicht en/of de kittens groeien minder goed
verhoogde kans op doodgeboren kittens
assymetrie in het gezicht, niet passende kaken
mentale problemen
Om het ras gezond te houden is de genetische diversiteit dus belangrijk. Een kat met een hogere genetische diversiteit heeft een grotere kans op een sterker immuunsysteem en meer mogelijkheden om anti-lichamen aan te maken waarmee ziektes overwonnen kunnen worden.
Wat is een verantwoord inteelt percentage?
Het gemiddelde inteelt % van het Maine Coon ras ligt in 2018 op 14,3% en heeft een steeds verder stijgende trend. Dit houdt in dat de ouders van de gemiddelde Maine Coon nauwer verwant zijn dan een halfbroer en halfzus. Deze trend kan op den duur leiden tot steeds meer zichtbare tekenen van inteeltdepressie. Een fokker die werkt met hogere inteelt percentages of bewust lijnteelt toepast moet goed weten welke risico’s binnen de familielijn aanwezig zijn. Ook al zijn er geen gezondheidsproblemen bekend in de lijnen van de voorouders, dan neem je nog steeds een risico dat schadelijke recessieve genen elkaar kunnen vinden, waardoor een mogelijk nieuw probleem zichtbaar wordt.
Alhoewel het lastig is om een harde grens aan te geven zou ik persoonlijk aanbevelen dat we als fokkers moeten streven naar een totale inteelt percentage lager dan 10%. Wanneer je fokdieren een hoger inteelt percentage hebben kan je als fokker het inteelt percentage van het nageslacht verlagen door een ongerelateerde partner te zoeken. Daarmee kun je in met elke generatie de inteelt coefficient iets verder naar beneden brengen.
Enige nuance is wel op zijn plaats. Want een Maine Coon met een gezond inteelt percentage kan nog steeds ziek worden of een erfelijke ziekte krijgen. Het inteelt percentage zegt tenslotte iets over de diversiteit van de genen, maar niet over de "kwaliteit" van de genen. Andersom kan een Maine Coon met een inteelt percentage van 25% kerngezond zijn en gezond nageslacht krijgen. De kans dat het gebeurt is alleen statistisch gezien wel een stuk kleiner. Het inteelt percentage zegt dus niet alles, maar is wel een belangrijke indicator die kan worden meegewogen in het totaalplaatje van een kat. Veel andere factoren spelen hier ook een belangrijke rol. Volledig geteste en gezonde voorouders zijn een veelzeggende en minstens zo belangrijke indicator voor gezond nageslacht.
Hoe kan ik het inteelt percentage van mijn kat achterhalen?
Wil je een kitten aanschaffen en hiervan het inteelt percentage weten? In Pawpeds kun je eenvoudig het totale inteelt Percentage van je kat achterhalen. Wanneer je de stamboomnaam van je kat opzoekt in de Pawpeds Maine Coon database, krijg je het totale inteelt percentage te zien wanneer je op de link "Inteelt" klikt ("Inbreeding" wanneer je de Engelse instellingen gebruikt). De link verandert vervolgens in de tekst "Totale inteelt" en toont daarachter het totale inteelt percentage, rekening houdend met alle bekende voorouders die in Pawpeds geregistreerd staan.
In onderstaande video zie je hoe je dit doet.
Wanneer je niet het totale inteelt% wilt zien maar de inteelt tot 6 generaties terug, dan klik je op het cijfer 6 naast Generaties. Hetzelfde kun je doen bij generaties 2 t/m 10, door op het bijbehorende cijfer te klikken. Met deze cijfers kun per generatie zien of er tot die generatie dubbele voorouders voorkomen en er inteelt of lijnteelt is toegepast.
Betrouwbaarheid inteelt%
Ervan uitgaande dat alle informatie in Pawpeds klopt, geeft Pawpeds ook een betrouwbaarheidsfactor aan voor het berekende inteeltpercentages. Dit kun je zien wanneer je op de link "Foundation" klikt in het scherm die de stamboom toont. Er staat bijvoorbeeld dit: "Betrouwbaarheid van de analyse 99,0% (1,0% niet opgespoord tot foundation)". Daaronder volgt een lijst met bekende Foundation katten die de oervaders en moeders zijn van jouw kat. Verder onderaan de pagina onder het kopje "Katten niet opgespoord tot foundation" staan de onbekende voorouders van je kat (de 1% onbekend) die niet zijn ingestuurd naar Pawpeds. In dit voorbeeld kan het totale inteelt% tot maximaal 1% hoger uit komen wanneer de aangegeven ontbrekende katten wel in Pawpeds worden opgevoerd. Wanneer het percentage onbekend hoger is dan 2% dan geeft Pawpeds een waarschuwing en wordt de tekst rood gekleurd.
Richtlijnen Pawpeds
Pawpeds geeft het volgende advies aan fokkers:
Wanneer je elke afzonderlijke verparing bekijkt van de afgelopen 5 generaties, dan zou het gemiddelde inteelt% van al deze verparingen bij elkaar niet hoger mogen uitkomen dan 2,5%. Doe je ditzelfde voor de voorgaande 10 generaties dan zou het gemiddelde niet hoger mogen uitkomen dan 5%. De meeste Maine Coons met een hoog inteelt% voldoen hier aan, tenzij er lijnteelt of inteelt is toegepast. Zo niet, dan kan het hogere inteelt percentage komen door de verwantschap van de voorouders die verder terug gaan dan 10 generaties. Zie ook het artikel over de klonen.
Bij het plannen van een verparing zou je geen familieleden mogen verparen die dichterbij elkaar staan dan neef en nicht (dit verhoogt het inteelt percentage van het nageslacht met 6,25%). Dit om directe gezondheidsproblemen van het nageslacht te voorkomen.
Bij elke verparing die je doet zou inteelt% zou niet meer mogen stijgen dan 0,25-0,5% om een verhoogd risico bij de volgende generatie te vermijden.
Mijn kat staat niet in Pawpeds
Wanneer jouw Maine Coon niet in Pawpeds is geregistreerd kun je (zowel liefhebbers als fokkers) dit eenvoudig doen door een kopie van de stamboom per email te versturen naar Leonie van der Belt. Zij zorgt ervoor dat de stamboom wordt geregistreerd in de openbare Pawpedsdatabase. Als de ouders of alle grootouders wel in Pawpeds staan, dan kun je alsnog het inteelt percentage achterhalen door in Pawpeds een testparing te maken en de bekende katten in te vullen. Zo kun je alsnog het inteelt percentage van jouw kat achterhalen.
Samenwerking
Om het ras gezond te houden is de inteelt coëfficiënt een belangrijke indicator om de eerdergenoemde gezondheidsproblemen te voorkomen. Een fokker kan dit niet alleen, samenwerking is hierbij noodzakelijk. Er zijn meer fokkers nodig die hier de noodzaak van inzien en een actieve bijdrage willen leveren aan de gezondheid van het ras.
Een veelgehoord argument om dit niet te doen is omdat het nageslacht minder getypeerd kan zijn. Al krijg je bij ongerelateerde katten meer variatie in het uiterlijk van je kittens, hoeven ze niet perse aan type te verliezen. Tenzij je een verparing kiest met een kater (of poes) die te weinig type heeft of wanneer je een kitten selecteert voor de fok die minder goed getypeerd is dan een nestgenoot. Een probleem waar een fokker wel tegenaan kan lopen is de beschikbaarheid van goede dekkaters met een lagere inteelt coefficient. Doordat er minder opties beschikbaar zijn, heeft een fokker minder mogelijkheden om zowel het type als het inteelt percentage te verbeteren. In Nederland zijn er erg weinig dekkaters te vinden die volledig getest zijn en een lage inteelt coefficient hebben (<10%). Type en karakter spelen ook een belangrijke rol in de keuze van een geschikte dekkater. Dit geeft ook de noodzaak aan om meer van deze lijnen te importeren en (met mate) beschikbaar te stellen aan andere fokkers. Met meer mogelijkheden kan een fokker lage inteelt katten fokken, zonder aan type te verliezen.
Bronnen:
Genetics (Pawpeds)
User guide (Pawpeds)
Stamboom (Mainecoon.nl)
Li, X, "Inbreeding depression in captive animal populations", (2014) Faculty of Science Theses